Өрх, дүүргийн эрүүл мэндийн төвүүдэд түргэвчилсэн шинжилгээгээр өөрсдийгөө халдвартай хэмээн оношлосон иргэд ирж ачаалал нэмэгдүүлж буйг эмч, мэргэжилтнүүд хэлж байна. Өөрөөр хэлбэл, шинжилгээний цэгүүд нь ачааллаа дийлэхгүй, өдөрт авах шинжилгээний тоо ч хэмжээтэй байдгаас иргэд цаг алдаж, хүлээж суухын оронд хаа таарсан эмийн сангаасаа түргэвчилсэн оношлуур худалдан авч, хэрэглэх нь ихэссэн. Гэвч зах зээлд худалдаалагдаж, нийлүүлэгдэж буй түргэвчилсэн оношлуурууд баталгаатай эсэх, мэргэжлийн байгууллагуудаар зөвшөөрөгдсөн эсэхэд ард иргэд тийм ч их анхаарал хандуулдаггүй.

Цар тахлын үед эм, эмнэлгийн байгууллагууд нь хоорондоо харилцан уялдаагүй, мэдээлэл дутмаг ажиллаж байна. Тухайлбал, өнгөрөгч наймдугаар сард орон нутгуудад ашиглаж буй 11 түргэвчилсэн оношлуурыг татан авч шалгахад ердөө нэг нь л Монгол Улсад хэрэглэхийг зөвшөөрсөн оношлуур хэрэглэж байсан талаарх мэдээллийг ЭМЯ-аас мэдээлсэн. Гэтэл шалгалтаас өмнө ч зөвшөөрөгдөөгүй оношлуураар иргэдийг шинжилгээнд хамруулж байсныг хэлж мэдэхгүй. Мөн тухайн түргэвчилсэн оношлуураар эерэг гарсан сорьцуудыг ПСР шинжилгээнд оруулахад хуурамч эерэг 11 хувь, хуурамч сөрөг өндөр хувьтай гарсан аж. Цаашилбал, энэ нь халдвартай хүн өөрийгөө халдваргүй гэж оношлох, халдваргүй хүнийг ч эерэг хэмээн илрүүлж буй ноцтой асуудал юм. Тэр дундаа орон нутагт үүсэх эрсдэл ч өндөр. Тиймээс бид орон нутагт яагаад зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуур худалдаалагдаж байв гэдэгт албаныханы байр суурийг тодрууллаа.

ТАНИЛЦ: Монгол Улсад хэрэглэхийг зөвшөөрсөн 8 түргэвчилсэн оношлуур

Юун түрүүнд улсын хэмжээнд хэрэглэхийг зөвшөөрсөн найман түргэвчилсэн оношлуурын мэдээллийг хүргэе. Эрүүл мэндийн сайдын 2021 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдрийн А/528 дугаар тушаалаар Коронавируст халдвар /КОВИД 19/ илрүүлэх түргэвчилсэн оношлуурыг яаралтай нөхцөлд хэрэглэх зөвшөөрөл олгох журам батлагдсан. Уг тушаалын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд, эмийн хатуу зохицуулалттай бусад орны жишгээр, нийт 8 өөр үйлдвэрлэгчийн антиген суурьтай, хамар залгиурын түргэвчилсэн оношлуурыг манай улсад албан ёсоор хэрэглэх зөвшөөрөл олгосон байдаг.

ЭЭХЗГ: Баримтын болон лабораторийн үнэлгээ хийгдэх тул жагсаалт дахин шинэчлэгдэнэ

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газраас зах зээлд худалдаалагдаж буй КОВИД-19 халдварыг илрүүлэх түргэвчилсэн оношлуурт баримтын болон лабораторийн нэгдсэн үнэлгээг хийж, үнэлгээний дүнд 8 үйлдвэрлэгчийн оношлуурыг лабораторийн шинжилгээний үр дүн, чанарын шаардлага хангасан байдал, мэдрэг чанар болон олон улсад зөвшөөрсөн эсэх зэргийг үндэслэн Хүний эмийн зөвлөлийн хурлаар баталсан аж. Ингэхдээ импортлогч ханган нийлүүлэх байгууллагуудтай харилцан санамж бичиг байгуулж, худалдаалах бөөний болон жижиглэнгийн ДЭЭД ҮНЭ-ийг тогтоосон бөгөөд одоогийн байдлаар 12 ААН дээрх батлагдсан оношлуурыг оруулж ирж байна.

Тэгвэл тус зөвшөөрөгдсөн оношлууруудын жагсаалтыг өнгөрөгч наймдугаар сард шинэчлэн баталсан бол үүнээс өмнө зах зээлд нийлүүлэгдсэн түргэвчилсэн оношлууруудад ямар зохицуулалтаар лиценз олгож байсан талаар тодруулахад "Албан бичиг, гэрээ, үнийн мэдүүлэг, үйлдвэрлэгчийн ISO гэрчилгээ 13485 зэргийг үндэслэн түргэвчилсэн оношлуурын нэг удаагийн лиценз олгогдож байсан" гэлээ.

Харин зөвшөөрөгдөөгүй оношлуурыг зах зээлд худалдаалсан тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах талаар "Албан шаардлага хүргүүлээд эргүүлэн татаагүй тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг нь цуцлах хүртэл арга хэмжээ авна. Манайх дангаараа эрх зүйн орчин байхгүй тул МХЕГ, ШӨХТГ зэрэг байгууллагуудтай хамтарч хяналт, шалгалт хийсний үндсэн дээр холбогдох шийдвэрүүдийг гаргана" гэсэн юм.

ЭМЯ: Зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуурыг зах зээлээс татан авч байна

Орон нутагт зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуур ашиглаж, эрсдэл бий болгосон гэдгийг Эрүүл мэндийн сайдын зөвлөх нь мэдээлсэн. Тэгвэл уг асуудалд яамны зүгээс ямар зохицуулалт, арга хэмжээ авах талаар Эрүүл мэндийн сайдын зөвлөх, УОК-ын дэргэдэх Эрдэмтдийн зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга О.Батбаяраас тодруулахад “Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн газраас найман оношлуурыг баталгаажуулсан байдаг. Тиймээс орон нутагт ашиглаж байсан зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлууруудыг зах зээлээс татан авч, хурааж байна” гэх хариултыг өгсөн юм.

ГЕГ: Тушаал батлагдахаас өмнө оношлуурыг ч тусгай зөвшөөрөл, лицензийн дагуу улсын хилээр нэвтрүүлсэн

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийг зохицуулах газраас эмнэлгийн хэрэгслийн холбоотой зөвшөөрлийг нэг удаагийн лицензээр зохицуулдаг байсан талаар хэлж байна. Тэгвэл цар тахлын үед ковид19-ийн эм, эмнэлгийн хэрэгслийг хяналт, шалгалттай оруулах ёстой гаалийн байгууллага зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуурууд орж ирсэн асуудалд ямар тайлбар хэлэх вэ. Бид тус асуудлыг тодруулахаар ГЕГ-ын Гаалийн хяналт, шалгалтын газрын Гаалийн улсын байцаагч Л.Амартүвшинтэй холбогдоход дараах байр суурийг илэрхийллээ.

-Импортоор орж ирж буй эм, эмнэлгийн хэрэгсэл тэр дундаа түргэвчилсэн оношлуурт хэрхэн хяналт тавьж ажиллаж байна вэ?

-Аж ахуйн нэгж байгууллага нь Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, оношлуурыг импортлох, ханган нийлүүлэх үйл ажиллагаа явуулахдаа Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1-т заасны дагуу Эрүүл мэндийн яамнаас тусгай зөвшөөрөл авах бөгөөд Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх заалтын дагуу тухайн бараанд нэг удаагийн лиценз авч улсын хилээр нэвтрүүлэх боломжтой болдог.

Гаалийн байгууллага дээрх төрлийн бараанд гаалийн хяналт тавихдаа Гаалийн тухай хуулийн 60 дугаар зүйлийн зүйлийн 60.3-т заасны дагуу гадаад худалдааны гэрээ, үнийн нэхэмжлэх, тээврийн бичиг баримт, тусгай зөвшөөрөл, лиценз, мэргэжлийн хяналтын байгууллагаас олгосон дүгнэлт зэргийг үндэслэн улсын хилээр нэвтрүүлдэг.

Цар тахлын энэ онцгой үед гаалийн байгууллага дээрх бичиг баримтыг үндэслэн холбогдох хууль, тогтоомжийн хүрээнд гаалийн хяналт, бүрдүүлэлтийг ААН байгууллагуудад хүндрэл учруулахгүйгээр түргэвчилсэн бүрдүүлэлт хийх замаар хурдан шуурхай хилээр саадгүй нэвтрүүлж байна. Гаалийн бүрдүүлэлтийн үйл ажиллагаанд Гаалийн автоматжуулсан мэдээллийн нэгдсэн КАИС систем ЭМЯ-ны Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн цахим нэгдсэн бүртгэлийн систем licemed.mohs.mn-ийн импортын лицензийн програмтай бүрэн холбогдсон нь чухал нөлөө үзүүлж байна.

-Эм, эмнэлгийн хэрэгслийг зохицуулах газраас Монгол улсын хэмжээнд хэрэглэхийг зөвшөөрсөн антиген суурьтай найман түргэвчилсэн оношлуурын жагсаалтыг гаргасан байдаг. Гэтэл орон нутагт ашиглаж байсан 11 түргэвчилсэн оношлуурыг татан авч, шалгахад ердөө нэг нь л Монгол Улсад хэрэглэхийг зөвшөөрсөн оношлуур байсан гэдгийг ЭМЯ-наас мэдээлсэн. Гааль дээр гол хяналт, зохицуулалтыг хийх ёстой байтал хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуур орж ирсэн болж таараад байна?

-Гаалийн байгууллага Эм, эмнэлгийн хэрэглсэл, түргэвчилсэн оношлуурыг ЭМЯ-ны тусгай зөвшөөрөл болон Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газраас олгосон лицензийг үндэслэн улсын хилээр нэвтрүүлдэг. Гаалийн автоматжуулсан мэдээллийн нэгдсэн КАИС програм болон Эрүүл мэндийн яамны тусгай зөвшөөрөл, лицензийн licemed.mohs.mn программууд холбогдсон учир лицензийг татаж оруулахгүйгээр гаалийн бүрдүүлэлт хийх боломжгүй юм. Өөрөөр хэлбэл зөвшөөрөлгүй Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, оношлуурыг улсын хилээр нэвтрүүлэх боломжгүй.

Эрүүл мэндийн сайдын А/528 дугаар тушаалаар батлагдсан “Коронавируст халдвар (КОВИД-19) илрүүлэх оношлуурыг яаралтай нөхцөлд хэрэглэх зөвшөөрөл олгох журам”-ын дагуу түргэвчилсэн оношлуурын жагсаалтыг 2021 оны 08 дугаар сарын 25-нд Хүний Эмийн Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэж, 8 нэрийн оношлуурыг баталсан бөгөөд ЭЭХХЗГ-ын лицензээр хилээр нэвтрүүлнэ. Тушаал батлагдахаас өмнөх хилээр нэвтэрсэн оношлуурыг мөн адил тусгай зөвшөөрөл, лицензийн дагуу улсын хилээр нэвтрүүлсэн.

Түргэвчилсэн оношлуураа хяналттай байлгаагүйн "шанг" иргэд хүртэх вий

Монгол улсад хэрэглэхийг зөвшөөрсөн түргэвчилсэн оношлуурын жагсаалтыг наймдугаар сард шинэчлэн баталсан. Тэгвэл үүнээс даруй нэг сарын дараагаар буюу есдүгээр сард ЭМЯ-наас орон нутагт зөвшөөрөгдөөгүй оношлуур хэрэглэж байсныг мэдэгдсэн. Тэгвэл найман оношлуурыг батлахаас өмнө мэдрэг чанар нь сул, зөвшөөрөл нь албажаагүй оношлуурууд нийслэл төдийгүй орон нутагт нийлүүлэгдсэн байх магадлалтай болж буй юм. Тиймдээ ч хэн нэгнийг хуурамчаар сөрөг хэмээн оношилж халдварын гинжин хэлхээг нэмэгдүүлэх эрсдлийг бий болгосон гэсэн үг.

Өмнө ШӨХТГ-аас эм ханган нийлүүлдэг 27 ААН байгууллагад болон бусад эмийн сангуудаар хяналт шалгалт хийхэд мэдрэг чанартаа хүрээгүй оношлуурууд худалдаалж байсан зөрчил илэрсэн талаар мэдээлж байсан. Энэ мэтчилэн зах зээлд худалдаалагдаж буй түргэвчилсэн оношлуурт тавих хяналт, шалгалтыг эрчимжүүлэх нэн шаардлага байсаар байна. Нөгөөтэйгүүр, эм, эмнэлгийн хэрэгсийг зохицуулах газраас зөвшөөрөгдсөн оношлуурын жагсаалтыг тогтоох тал дээр шуурхай ажиллаж, салбар яамдууд нь энэ тал дээр хийх зохицуулалт, барих бодлогоо нэг чигтэй болгосон бол зөвшөөрөгдөөгүй түргэвчилсэн оношлуураас үүдэлтэй асуудал орон нутагт ч нийслэлд ч хөндөгдөхгүй байх бүрэн боломжтой байсан. Цар тахлыг дотоодод алдсанаас хойш хоёр жилийн хугацаа өнгөрсөн ч манайхны уялдаа холбоотой ажиллах тал дээр дутагдалтай байгааг энэ мэт ганцхан "СЭДЭВ" ч өгүүлчихэж мэдэхээр байна. Эцсийн дүндээ гэхэд зах зээлд нийлүүлэгдсэн зөвшөөрөгдөөгүй, хяналтгүй түргэвчилсэн оношлууруудын горыг иргэд амсах вий.