УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Л.Мөнхбаатартай цаг үеийн сэдвээр ярилцлаа.

-Шинэ парламентад МАН танд итгэл хүлээлгэж, 68 гишүүнтэй бүлгийн даргаараа томилсон. Бүлгийн даргын ажлыг хийх ямар байдаг юм байна? Зарим асуудалд гишүүдийн санал зөрөлдөхөөс авхуулаад байр суурь нэгтгэгдэхгүй байх, шүүмжлэлд өртөх зэрэг зүйлс гардаг биз?

-Манай эрх барьж байгаа намын олонхоос бүрдсэн бүлэг том бүлэг гэдгээрээ онцлогтой. Бүгд өөрийн гэсэн улс төрийн капиталтай, туршлагатай улстөрчид байгаа. Мэдээж гишүүд бүгд нэг шугам дээр зогсоно гэж байхгүй. Тиймээс тэр бүгдийг намын мөрийн хөтөлбөр, бодлогод нэгтгэхээс авхуулаад ажиллах зүйлс их. Дээр нь гишүүдийн тойрог, УИХ дахь бусад үйл ажиллагаа гээд оролцохгүй асуудал гэж байхгүй. Амаргүй ажил л даа. Гэхдээ манай намын гишүүд хоорондоо хамгийн сайн ойлголцдог, эв нэгдэлтэй, хамгийн чадварлаг бүтэц гэж боддог.

Одоогийн парламентын тогтолцооны нэг онцлог байна. Салбаруудын төлөөлөл орж ирснээр хууль тогтоох байгууллагын бодлогод ч том өөрчлөлтүүд авчрахаар харагдаж байгаа. Ялангуяа манай намын бүлгийн хурал болоод бусад Байнгын хороодын хуралдаанд маш их анзаарагдаж байгаа зүйл.

Салбарын асуудлуудад жагсаалтаар орж ирсэн гишүүд маань мэргэжлийн үүднээс сайн дуугарч байгаа. Бүлэг дээр хамгийн сайн саналуудаа хэлдэг. Цаашдаа ч улам сайжраад явах байх гэдэгт итгэлтэй байна.

-Та бүлгийн гишүүдийнхээ үзэл бодлоо илэрхийлэх, олон ургалч байдлыг хэрхэн хангаж ажиллаж чадаж байгаа вэ?

-Хангалттай сайн дэмжиж, сонсож ажиллаж байгаа. Бүлгийн хуралдаан ихэвчлэн олон цаг үргэлжилдэг. 10 цаг тасралтгүй хуралдсан тохиолдол ч бий. Миний хувьд гишүүдийг бүлэг дээрээ асуудлаа сайн ярь гэж хэлдэг. Үг хэлэх эрх нь ч нээлттэй. Нөгөө талаас анх удаа сонгогдсон олон гишүүд байгаа учраас эхэлж бүлэг дээрээ сайн ярьж, мэдээлжээд явбал нэгдсэн чуулган болон Байнгын хороодын хуралдаан дээр танин мэдэхүйн асуултууд асуухгүй, туршлагажих нэг давуу тал гэж үздэг. Нөгөөтэйгүүр улс төрийн өнцгүүдээ олж авах нь хамгийн чухал.

-Төсвийн орлого бүрдүүлэлт эхний гурван сарын байдлаар хангалтгүй буюу 600 орчим тэрбум төгрөгийн алдагдалтай биеллээ шүү дээ. Инфляц 10 хувьд хүрчихлээ. Дан дээлтэй гишүүд төсвөө цаг алдалгүй тодотгох ёстой гэж үзэж буй. Бүлгийн байр суурь ямар байгаа вэ?

-Бүлгийн хурлаар Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн эхний хоёр сарын статистикийг Б.Жавхлан сайдын хийсэн танилцуулгаас авсан. Мөн Монголбанкны мэдээллийг сонссон. Орлого төвлөрүүлэлт эхний саруудад дундаж хувьтай балансалж байна гэж харж байгаа. Жилийн төгсгөл рүү орлого нэмэгдээд явдаг гэдгийг харьцуулж харах хэрэгтэй байх. Мэдээж манай улсын эдийн засгийн бүтэц уул уурхайгаас хамааралтай гэдэг утгаараа нүүрсний ханшийн уналт тодорхой хэмжээнд нөлөөлж байгаа. Гэхдээ буцаж сэргэж байгаа гэсэн мэдээлэл байна. Одоогоор алт, зэсийн ханш тогтмол өсөлттэй байна. Мөн жонш, төмрийн хүдрийн ханш дундаж үзүүлэлттэй байна. Эдгээр үзүүлэлтүүд нь өөрөө төсөвт тодотгол хийх нөхцөл бүрдээгүй гэдгийг харуулж байгаа юм. Гэхдээ тайвшрах болоогүй. Эдийн засгийн гадаад, дотоодын төрөл бүрийн хүчин зүйлсийн эрсдэлийг тооцоолж ажиллахыг холбогдох салбарын сайд нарт чиглэл өгч ажилласан байгаа. ЗГ бүлгийн хурлаас гаргасан шийдвэртэй холбогдуулан өдөр тутмын үйл ажиллагаандаа эдгээрийг анхаарч ажиллаж байгаа. Өнөөдөр авсан нэг сайн мэдээ нь валютын нөөц 5 тэрбум ам.доллар болж өссөн байна.

-Чуулганы нэгдсэн хуралдаанд намын гишүүдээ ам нэгтэй, санал нэгтэй орж, бодлогын хуулиа дэмждэг байх асуудлыг бүлэг дээрээ зөвлөлдөж, оноожуулж уях журмын төслийг таныг санаачлаад явж байгаа гэх юм. Ийм журам гаргая гэдэг санаачилгыг гаргах болсон шалтгаан нь юу юм бэ?

-Ер нь яах вэ, бүлгийн гишүүдийнхээ идэвх санаачилгыг хэрхэн нэмэгдүүлж, оролцоог яаж хангах, цаашлаад хариуцлага, ёс зүйн асуудлыг хэрхэх вэ гэдэг талаар л бүлэг дээр анх ярилцсан. Үндсэн хоёр зүйл үүнд яригдана. Нэгдүгээрт, бид дотоод үйл ажиллагаагаа цахимжуулж тэндээ мэдээллээ солилцдог байя гээд “Монгол Ардын намын бүлэг” гэсэн аппликейшн нээсэн юм. Одоогоор бүлгийн гишүүд вайбар группээр харилцаж байгаа нь их зохимжгүй зүйл л дээ. УИХ-ын чуулганд үг хэлэх гишүүдийн тоо, дарааллыг авдаг болчихсон, мөн чөлөө олгох, мэдээлэл солилцох, цахимаар хуралдах гээд маш олон ажлууд байдаг учраас тэр бүгдийг нэг дор нэгтгэсэн цахим хаягтай болсон байгаа.

Хоёрдугаарт, үнэнийг хэлэхэд УИХ-ын ажил хэдхэн хүний нуруунд ачаалдаг болсон. Хуралдаа суудаг, хууль санаачилдаг, ажлын хэсэгт орж ажилладаг, Үндсэн хуулийн цэцэд итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр ажилладаг хэдхэн хүн байдаг. Тэдгээрийг хэрхэн үнэлж, улс төрийн дэмжлэг үзүүлэх вэ гэдэг асуудлыг манай гишүүд ярьсан. Нөгөө талд нь эсрэгээрээ хуралдаа суудаггүй, Байнгын хороо, бүлгийн хуралд суудаггүй, хууль санаачилдаггүй, бүр ажлын хэсэгт нэрийг нь оруулчихаар орж ажилладаггүй зэрэг асуудалтай гишүүд бий. Тэдэнд ямар улс төрийн шийтгэл ноогдуулах вэ гэдэг зүйл давхар яригдах ёстой болсон. Сайн ажиллаж чадаж байгаа гишүүддээ тодорхой улс төрийн дэмжлэг үзүүлдэг бая гэж ярилцсан. Мэдээж үүнд тодорхой хэмжүүр байхгүй бол даргын үзэмжээр явах нь зохимжгүй. Энэ бол манай бүлгийн дотоод асуудал.

-Улс төрийн дэмжлэг нь юу байх юм бэ?

-Байнгын хорооны дарга, дэд хорооны даргаар томилох, сонгуульд нэр дэвшүүлэх зэрэг улс төрийн дэмжлэгүүдийг үзүүлж болно. Эдгээрийг дотооддоо ярьж байсан ч нэгэнт гадагшаа мэдээлэгдэж, олон нийтийн анхааралд орчхоод байгаа учраас олон янзын өнцгөөс харж дүгнэгдэж байгаа юм байна гэж ойлгосон.

Бүлгийн хувьд тодорхой цөөн хэдэн асуудалд бүлгийн байр сууриа илэрхийлж, улс төрийн шийдвэрээ гаргадаг. Тухайлбал, өнгөрсөн удаад гурван том асуудалд бүлэг байр сууриа нэгтгэж, шийдвэрээ гаргасан байдаг. Нэг нь төсвийн асуудал. ЗГ-аас 2025 оны төсвийг анх өргөн барихдаа зарлагыг өндөрсгөсөн байсныг гишүүд алдагдалгүй төсөв батлах ёстой гэдэг санаачилгыг гаргаад түүнийг нь манай бүлгийн гишүүдийн олонх дэмжсэн. Үлдсэн хоёр нь ураны төсөл, Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын төмөр замын хил холболтын гэрээний асуудал байсан. Энэ гурван асуудалд бүлгийн байр сууриа нэгтгэж ажилласан. Бусад асуудлыг үзэл баримтлалын хүрээнд бүлгийн хурал дээр танилцдаг. Хариуцсан гишүүд нь хуулийн төслөө засаж сайжруулаад Байнгын хороо болон УИХ-ын чуулганаар хэлэлцүүлдэг. Тиймээс гишүүдийн байр сууриа илэрхийлэх, үг дуугарах эрхийг нь хязгаарласан асуудал огт байхгүй гэж хэлмээр байна.

Тодорхой зүйлийг хэлэхэд бүлэг дээр аливаа асуудлыг олонхоороо дэмжсэн бол эсрэг байр суурьтай байгаа цөөнх нь дэмжээд явахаас өөр гарцгүй гэдэг зарчим үйлчилнэ. Энэ бол дэлхийн бүх парламентад тавигддаг шаардлага.

-Журмын төсөлд гишүүдийг үнэлгээжүүлнэ гэсэн байна. Тэр үнэлгээг хэн өгөх юм бэ?

-Журам батлагдлаа гэж бодоход тухайн гишүүдийн ажлын албанаас үнэлгээгээ өгөөд явна.

-Та эхэнд сайн ажилласан гишүүддээ албан тушаал өгөх улс төрийн дэмжлэгийг ярилаа. Тэгвэл намын бодлогынхоо эсрэг дуугарч, эсрэг санал өгдөг гишүүдэд тооцох хариуцлагын хувилбар нь юу байх юм?

-Яг эсрэгээр нь Байнгын хороо болон дэд хороодын даргад дэвшүүлэхгүй л гэсэн үг. Мөн УИХ-ын ээлжит сонгуулиар намаасаа дэмжлэг авахгүй байхаар заасан байгаа.

Гишүүд ард түмнээс сонгогдож байгаа ч МАН-аас нэр дэвшиж сонгогдож байгаа гэдэг агуулгыг бид орхигдуулж болохгүй гэсэн байр суурьтай байгаа. Намаас сонгогдоод бүлэгт харьяалагдаж байгаа шүү дээ. Тэр хүнийг ажлаа хэр сайн эсвэл муу хийснийг нам нь, намын бүлэг нь үнэлж дүгнэж байж дахин сонгуульд нэр дэвшүүлэх эсэх асуудал яригдах л ёстой.Хууль санаачилдаггүй, хуралдаа суудаггүй гишүүдийг бид ард түмний төлөөлөл болгож, сонгуульд оролцуулахгүй байж ч болно.

-Тойрогтоо дархлагдсан гэж нэрлэгддэг, хоёр ба түүнээс дээш удаа сонгогдсон гишүүд ч байна. Тэд ажлаа сайн хийгээгүй гэдэг үнэлгээг намаасаа авлаа гэхэд сонгуулиар мөн л нэрийг нь дэвшүүлэхгүй татах уу. Эсэргүүцэлтэй тулгарах юм биш үү. Цаашлаад хоорондоо талцах нөхцөлийг энэ журмаараа хийчих юм биш үү?

-УИХ-ын гишүүнийхээ үүргийг хэрхэн биелүүлсэн бэ гэдгээр л бид дүгнэнэ. Тойргоо бөөцийлөөд явах нь чухал юм уу, хууль тогтоох үүргээ хэрхэн биелүүлж ажилласан бэ гэдэг нь чухал уу гэдэг талаас нь бид харна. Тухайн хүний тойрогтоо мундаг сайн байх нь огт хамаагүй.

-Хаврын чуулган эхэлснээс хойш танай намын гишүүний санаачилгатай холбоотой яригдаж байгаа нэг зүйлийг тодруулж асууя. УИХ-ын гишүүн Д.Үүрийнтуяа цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг 500 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлэх ёстой гэдэг зүйл ярьж буй. Хүн амаа өсгөх бодлогын нэг хөшүүрэг болно гэдэг өнцгөөс тайлбарлаж байна. Бүлгийн даргын хувьд хэр боломжтой зүйл гэж харж байгаа вэ?

-Халамж, татварын асуудлуудад бид маш болгоомжтой хандах ёстой. Гишүүн хүн олон нийтэд таалагдаж оноо авахын тулд бүх татварыг байхгүй болгоё гэж ярьж ч болно. Үүнтэй адил халамжийг хэд дахин нэмж өгье гэж ярьж болно. Гэхдээ аливаа юм хэмжээ хязгаартай, санхүүгийн тооцоололтой байх ёстой. Хоёрдугаарт, цалинтай ээжийн 50 мянган төгрөгийг нэмэгдүүлэх асуудлаараа Сангийн яамтай ярилцаж зөвлөлдөж байж нөхцөл байдлаа дүгнэх ёстой.

Мэдээж Д.Үүрийнтуяа гишүүнд хууль санаачлах болон байр сууриа илэрхийлэх эрх нь нээлттэй. Гэвч судалгаа тооцоотой ярьж, асуудалд хандахгүй бол ийм яриа гарснаар нийгэмд хүлээлт үүсгэчихдэг. Гэтэл тэр зорилттоо хүрч чадахгүй бол эдийн засагтаа хүртэл сөрөг үр дагаврыг авчрах хортой.

Ярилцсанд баярлалаа