Таны эргэн тойронд хайртай дотнын хэдэн хүн тань "Байр, машины мөнгө хийгээд ирье" гэж хэлээд харь улсыг зорьсон бэ. Магадгүй хүн бүр ийм тохиолдолтой нүүр тулсан гэж хариулбал хөл дүүжлэх унаа, өөрийн гэсэн байртай болох мөрөөдөл тээж, мөнгөний мөрөөсөл болсон залуусын тоог гаргахад сэтгэл эмзэглэм дүр зураг буух биз. Гэтэл бодит нөхцөл байдал дээр хэдэн сар, жил нойр хоолоо мартаж, хөлсөө дуслуулсан ч орон сууцтай болох залуусын “мөрөөдөл“ үнийн өсөлт дунд улам алсарч байна. Начир дээрээ эд бол зүгээр л бидний хэрэгцээ. Харин өнөөгийн бидэнд мөрөөдөл нь.

Харин энэ хэрэгцээг мэдэрч гаргасан төрийн бүтээл нь ипотекийн зээл. 2013 оноос хойш арав гаруй жилийн хугацаанд хэрэгжиж буй энэ хөтөлбөр зарим үед санхүүжилтгүй болсон гэх шалтгаанаар зогсож, таг гацаж, удааширч олон нийтийн дунд багагүй хэрүүлийн алим дэгдээсээр ирсэн. Харин саяхан Засгийн газраас Үндэсний баялгийн сангийн хууль батлагдсантай холбоотойгоор Хуримтлалын сан дээр төвлөрөх мөнгөн хөрөнгөөс иргэдийн орон сууцны асуудлыг шийдвэрлэхэд ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг нэмэхээр шийдвэрлэсэн. Сонсоход таатай ч гэлээ түүнийг дагаад орон сууцны үнэ савалж эхэлсэн талаар мэдээлэл гарч эхлэв. Тэгвэл бид сүүлийн өдрүүдэд үүсэж буй орон сууцны үнийн савлалт, ЗГ-аас гаргасан шийдвэр зах зээл дээр ямар "хөдөлгөөн" бий болгосон талаар сурвалжиллаа.

-Ипотекийн зээл олголт 17 хоногийн дотор 52 хувиар нэмэгдсэн гэв-

Тавдугаар сарын 1-нд ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг 500 орчим тэрбумаар нэмэгдүүлж, 10 мянган иргэний ипотекийн зээлийн асуудал шийдэгдэх боломж бүрдсэн талаар мэдэгдсэнээс даруй 10 хоногийн дотор зээл олголт 42 хувиар нэмэгдсэн гэх мэдээллийг Монголбанкнаас өгч байв. Тэгвэл он гарсаар тавдугаар сарын 17-ны байдлаар орон сууцны ипотекийн хөтөлбөрийн хүрээнд 397.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг 3361 өрхөд олгожээ.

Үүнээс Улаанбаатар хотод 267.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг 2082 өрхөд, 130 тэрбум төгрөгийн зээлийг 1279 өрхөд олгосон гэнэ.

Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад, ойролцоогоор 59 хувиар өссөн үзүүлэлт бөгөөд үүнээс орон нутагт олгосон зээлийн дүн ойролцоогоор 100 хувь өссөн байна. Өөрөөр хэлбэл, санхүүжилт нэмэгдсэнээр зээл олголт энэ оны дундажтай харьцуулахад, эхний 10 хоногт 42 хувьтай гарч байсан зээл олголт 7 хоногийн дараах үзүүлэлтээр 52 хувиар нэмэгдсэн гэв.

-Орон сууцны хөтөлбөр нь хүртэл сонгуулийн хэрэгсэл болчихоор иргэдэд ямар ч өгөөжгүй болж байна-

Эдийн засагч Г.Батзориг "Ипотекийн зээл тэр дундаа цалин нь дунджаас доогуур буюу 2 сая төгрөгөөс доош бүлэг рүү орон сууцжуулах хөтөлбөрийг гаргаж байна. Эдгээр нь сонгуулийн өмнө идэвхжиж буй бодлогууд нь сонгуулийн дараа зогсчихоод байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр энэ мэт бодлогыг сонгуулийн өмнө ашиглаад байгаа нь эдийн засагт тогтворгүй байдлыг бий болгоод байна. Орон сууцжуулах хөтөлбөр дээр аваад үзье л дээ. 2013 оны зургаадугаар сараас энэ хөтөлбөр хэрэгжсэн. Эхэн үедээ тогтвортой хэрэгжээд явж байгаад монголын ипотекийн корпораци өөрсдөө бонд гаргаад босгосон мөнгөөрөө нэмж зээл гаргаад түүнийгээ төлөөд явах систем байх ёстой. Тэгэхээр сонгуулийн хэрэгсэл болгож ашиглаад ирэхээр банкууд дээр жилийн оочир дараалал үүсчихсэн байна шүү дээ. Энэ нь орон сууцны үнийг бууруулахгүй барилгын компаниуд дээр хүлээлт үүсгээд байна. Сонгууль болох гэж байгаа юм чинь үнээ буулгахгүй байж байя гэдэг ч юм уу.

Бид эцэстээ өндөр дүнтэй орон сууцыг бага хүүтэй авах, бага дүнтэй орон сууцыг өндөр хүүгээр авсан хоёр чинь ялгаагүй болчихоод байгаа юм. Энэ талаасаа орон сууцны хөтөлбөр сонгуулийн хэрэгсэл болчихоор иргэдэд ямар ч өгөөжгүй болж байна. Тиймээс бодлогын хөтөлбөрийг огцом биш бага багаар хэрэгжүүлэх нь бизнес эрхлэгчдэд "Сонгууль дөхөж байгаа юм чинь наадуул чинь цалин хөлс нэмнэ. Эсвэл зээл тэглэнэ. Тийм учраас бараа бүтээгдэхүүнийхээ үнийг жаахан нэмчихье" гэдэг богино хугацааны бодол хүлээлт үүсгэхгүй" гэв.

-СТАТИСТИК: Сүүлийн 6 сарын хугацаанд орон сууцны үнэ 9.4 хувиар ӨСЖЭЭ-

ҮСХ-ноос орон сууцны үнэ чиглэлд хамгийн сүүлд өнгөрөгч дөрөвдүгээр сард судалгаа хийжээ. Эл судалгаанаас гадна сүүлийн зургаан сарын хугацаанд орон сууцны үнэд хэр хөдөлгөөн орсныг ажиглахад дараах нөхцөл байдал ажиглагдаж байна.

Харин ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг нэмсэн эл шийдвэрийн дараагаар буюу дараа сард гарах дүнгээр орон сууцны үнэ хэр нэмэгдсэн байх бол гэдэг анхаарал татаж байна. Түүнчлэн энэхүү эрсдлийг Засгийн газар хэрхэн тооцсон бэ гэдэгт эх сурвалжууд дараах мэдээллийг өгч байгаа юм. Харин судлаачид дараах байр суурийг илэрхийллээ.

-Ипотекийн зээл олголтыг огцом нэмэгдүүлснээр зах зээл дээр эрэлтээс шалтгаалж орон сууцны үнэ 30 хувиар нэмэгдэх эрсдэл байна-

Тэгвэл СЭЗИС-ийн Бакалаврын сургалт, судалгаа хариуцсан проректор Б.Мөнхзаяа ипотекийн зээлийн эрэлт нэмэгдсэн он жилүүдэд орон сууцны үнэ нэмэгдэж ирсэн талаар хэлж байна. Улмаар ЗГ-аас гаргасан шийдвэрийн дараагаар орон сууцны үнэ 30 хүртэл хувиар нэмэгдэх эрсдэл байгааг ч тэрбээр дурдсан юм.

-Засгийн газрын шийдвэрээр ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг 500 тэрбумаар нэмэгдүүлж, 10 мянган өрх орон сууцтай болох боломж бүрдлээ хэмээн зарласан. Гэхдээ эл шийдвэрийн дараагаар ипотекийн зээлийн эрэлт нэмэгдсэнээр орон сууцны үнэ нэмэгдэх эрсдэл бий болоод байна. Үүнд та мэргэжлийн судлаач хүний хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Орон сууцны үнэ эрэлт нийлүүлэлтээс шалтгаалах нь бий. Одоогийн нөхцөлд орон сууцны эрэлт ч байна. Эрэлтийг дэмжсэн зээл олгох бодлого бол орон сууцны үнийг өсгөдөг. Өмнөх онуудад гарч байсан үзүүлэлтээс харахад, 2012 , 2013, 2015 онуудад зээл олголтын хэмжээ тэлэх тусмаа орон сууцны үнийг өсгөж буй байдал ажиглагдсаар ирсэн. Ипотекийн зээлийн хувь 8 байхад орон сууцны нэг сарын дундаж төлөлт 730 орчим мянган төгрөг байсан. Гэтэл 6 хувь болоход энэ дүн буураагүй гэх статистикийг гаргасан байдаг. Тэгэхээр энэ зөрүү нь дандаа зээлдэгч талдаа орон сууцны үнийн өсөлтөөр дамжаад бий болж байгаа гэсэн үг. Тэгэхээр

Санхүүжилтийн тогтолцоо нь тогтвортой явж байж орон сууцны үнэ зах зээлийнхээ ханшаар байх боломж бүрдэнэ. Гэтэл зээлийг нь хэт танаад эсвэл хэт нэмэгдүүлээд байгаа нь орон сууцны үнэ ханшид л нөлөө үзүүлж байгаа юм. Гэхдээ үүний хохирлыг нь хэн амсах вэ гэвэл зээл авч буй тал.

Орон сууцны үнэ хэвийн байх үед зээл авсан бол магадгүй сардаа нэг сая төгрөг төлдөг байсан бол зээл гарсны дараа орон сууцны үнэ 10-15 хувь өслөө гэж бодоход сардаа төлөх зээлийн хэмжээ 200-300 мянгаар нэмэгдэнэ гэсэн үг. Хэдийгээр хөнгөлөлттэй хүүгээр зээл авч байгаа юм шиг боловч цаанаа орон сууцны үнийн өсөлтөөс үүссэн зөрүүг зээлдэгч төлж байгаа юм. Харин ашиг нь барилгын компаниуд болоод байраа зарж чадсан иргэд дээр бууж байна гэсэн үг.

Өмнөх орон сууцны статистикуудыг харж байхад, жилд дунджаар 16 орчим хувиар өсдөг. Үүнд зээл нэмэгдсэн үеүдэд үнэ 20-30 хувь өссөн. Нийлүүлэлт багатай байсан жилүүдэд 8-9 хувиар өсөж байсан. Үүнд инфляц, валютын ханшны уналт, үнийн өсөлт зэрэг нь нөлөөлдөг. Гэхдээ орон сууцны үнэ 25-30 хувийн өсөлттэй гарах нь нийлүүлэлтээс шалтгаалж байна гэсэн үг. Тиймээс төр нийлүүлэлтийн тогтолцоогоо зах зээлийнх нь жамаар тогтвортой байлгах нь илүү үр дүнтэй гэсэн үг.

-Манай улс 2013 оноос хойш ипотекийн зээл олгож эхэлсэн боловч зээл гаралтыг дагаад орон сууцны үнэ өсдөг талаар та хэллээ шүү дээ. Тэгвэл бид энэ асуудлаа хэрхэн тогтворжуулах ёстой юм бэ. Нэг талдаа орон сууцнууд ихээр баригдаж байгаа боловч эзэнгүй орон сууцнууд нь их байна. Тэгэхээр зээлийн эрэлт нэмэгдэж буйтай холбоотойгоор орон сууцны үнэ 30 хувиар нэмэгдэх эрсдэл байна гэж харж болох уу?

-Тийм ээ. Тухайн 30 хувийн өсөлтөд зөвхөн нийлүүлэлт гэхгүй бусад хүчин зүйлс багтана. Тухайлбал, барилгын материалын үнэ ханш, хил гааль дээрх нөхцөл байдал гэх мэтчилэн. Гол барих бодлого нь нийлүүлэлтийг нь савлуулаад баймааргүй байгаа юм. Нэг хэсэг хоолойг нь барьчихсан юм шиг таг гацааж байснаа одоо огцом олгох шийдвэр гаргачихлаа. Үүнээс харахад олон янзын хүчин зүйлээс илүүтэй эрэлтээс шалтгаалсан зохиомол үнийн хөөсрөл бий болох талтай. Арилжааны зарчмаар буюу заавал хөнгөлөлттэй зээл гэхгүйгээр арилжааны банк, хөнгөлөлттэй зээл хоёрынх нь нөхцөлд дундын хувилбараар хүү тогтоож, өртгөө нөхөх чадвартай санхүүгийн эх үүсвэртэй байх ёстой.

-ИРГЭН: Дүү маань ипотекийн зээл хөөцөлдөж байтал орон сууцных нь үнэ 10 хувиар нэмэгдчихлээ гээд явж байна-

Иргэн "10 мянган иргэн орон байртай болох боломж бүрдлээ гэж хэлж байгаа нь сайхан. Гэтэл үүнийг дагаад үнийн өсөлтийн асуудал бий болж байна. Саяхан дүү маань ипотекийн зээлд хамрагдах гээд хөөцөлдөж байсан юм. Гэтэл худалдаж авахаар ярилцаж байсан байрных нь үнэ 10 хувиар нэмэгдчихлээ гээд асуудлаа яриад л явж байна. Ер нь хурдан сонгууль дуусч эдийн засгаа алсан поп шийдвэрүүдээ эргэж хараасай. Хаашаа л харна зээл тусламж, хөнгөлөлт. Орон байртай болчих санаатай зүтгэж яваа залуус хөлд нь чирэгдэж дууслаа" гэв.

-Сард авч буй цалингаасаа хуримтлуулсан ч ойрын хэдэн жилдээ орон сууцны урьдчилгаа ч хийж чадахгүй бололтой-

Харин байр авах хүсэлтэй ч ипотекийн зээлд хамрагдах боломжгүй болж, хуримтлуулсан хэдэн төгрөг нь орон сууцны урьдчилгаанд хүрэхгүй яваа талаараа нэгэн залуу ийн ярив. Тэрбээр "Ялангуяа залуус бидний хувьд орон сууц, хөл дүүжлэх унаатай болохын тулд ажлын байран дээр хүч хөдөлмөрөө шавхан ажиллаж байгаа. Би л гэхэд их сургуулиа төгссөнөөсөө хойш 5-6 удаа нүүсэн. Түрээсийн орон сууц дамжсаны эцэст орон сууцтай болж, өөрийн байрны зээлэнд мөнгөө төлөөд явах нь зөв юм байна гэх бодолтой болсон. Гэтэл орон сууцны үнэ судалж эхэлсэн. Бодит байдал дээр сард авч буй цалингаа сарын зээлдээ төлөөд явья гэхэд хэцүү. Бараг л хоолгүй хэрнээ байрны зээлээ л төлөх хэмжээний юм байна гэж харсан. Ийм байхад залуус нь байр авахын төлөө хүртэл зорилго тавиад гадагш ажиллахаар явж буй нь аргагүй шүү дээ.

Орон сууцны мкв үнэ улам л нэмэгдэж байна. Гэтэл бидний гар дээрээ авч буй цалин ямар билээ. Энэ байдлаараа өөрийн гэсэн үл хөдлөх хөрөнгөтэй больё гэх зорилгодоо улам л итгэл алдарч байна. Ялангуяа өнөөгийн нийгэмд. Тиймээс магадгүй гадагш явж ажиллахыг ч үгүйсгэхгүй. Гэхдээ орон сууцны үнийн өсөлт чиглэлд төрөөс тодорхой зохицуулалттай болгож, залуустаа дэмжлэг үзүүлээсэй гэж боддог" гэсэн юм.

-Барилгын компаниудад "ҮНЭЭ БУУЛГА" гэх шахалтыг төр шууд үзүүлж болохгүй. Тиймээс төр өөрөө тодорхой хэмжээний орон сууцнуудыг барьж эхэлнэ. Гэхдээ хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх хэмжээнд биш-

Засгийн газраас гаргасан шийдвэрийг дагаад гарах эрсдэл нь зах зээл дээрх орон сууцны үнийн өсөлт. Зарим аймгуудад орон сууцны үнэ хэдийнэ савалж эхэлсэн талаар ч иргэд хэлж байна. Тэгвэл энэ чиглэлд бодлоын хүрээнд хэрхэн хяналт тавих талаар БХБЯ-ны хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт, хот байгуулалтын газрын дарга Э.Батболдоос тодрууллаа.

-Засгийн газраас гаргасан ипотекийн зээлийн санхүүжилтийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотойгоор зээлийн хүсэлт гаргасан болон гаргахаар хүлээгдэж байгаа иргэдэд ямар боломжит нөхцөл байдал бий болж байна вэ?

-Арилжааны банкууд дээр 2024 оны тавдугаар сарын 20-ны байдлаар 2.4 их наяд төгрөгийн 20 мянган иргэний зээлийн хүсэлт ирсэн байна. Эдгээр хүсэлтээс 305.6 мянган тэрбум төгрөгийн 2295 зээлдэгчийн хүсэлт зээлийн үндсэн шалгуур, шаардлагыг хангаагүй тул буцаасан. Энэ онд ипотекийн зээлд 700 орчим тэрбум төгрөгийг гаргахаар Монголбанк болон арилжааны банк хооронд тохироод байсан. Харин Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль батлагдсанаар энэ жил уул уурхайнаас үр өгөөжөөс орж ирж буй орлоготой холбоотойгоор 500 орчим тэрбум төгрөгийг ипотекийн зээлийн эх үүсвэртээ нэмэх байдлаар Монголбанк руу шилжүүлээд байна. Ингэснээр нийт зээл хүссэн иргэдийн 60 орчим хувийг бүрэн шийдэх боломжтой болж буй юм. Өмнө Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль батлагдаагүй байхад нэг иргэний зээл ойролцоогоор 6-9 сарын хугацаанд хүлээгддэг байсан бол санхүүжилт нэмэгдэж буйтай холбоотойгоор хүлээгдэх хугацаа ч багасах боломж бий болж байна.

-Эл хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор ипотекийн зээлийн хүрээнд шинээр ямар нэгэн журам гарсан уу?

-Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль батлагдсантай холбоотойгоор манай яамнаас Үндэсний орон сууцжуулалтын тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн бариад байна. Өмнө зөвхөн монголбанкны ипотекийн зээлтэй байгаа иргэдийн эргэн төлөлтөөр ипотекийн зээлийг санхүүжүүлдэг байсан. Жилдээ 500 орчим тэрбум төгрөг эргэлддэг байсан бол эл хууль батлагдсанаар жилд ойролцоогоор нэг их наяд гаруй төгрөгийн зээл гаргах боломж үүсэж байна.

-10 мянга гаруй иргэний орон сууцны асуудлыг шийднэ гэдэг нь сайшаалтай. Гэвч нөгөө талдаа орон сууцны үнэ савлаад эхэллээ гэх мэдээллийг олон иргэд хэлж байна. Магадгүй сонгуулийн дараа энэ байдал хэрхэх вэ гэдэгт ч олон эдийн засагчид, мэргэжлийн төлөөллүүдэд эргэлзээ төрүүлж байна. Ер нь орон сууцны үнэ савлах нөхцөл байдалд ямар арга хэмжээ авч ажиллахаар тооцсон юм бэ?

-Энэхүү шийдвэр гараад нэг сар ч болоогүй байгаа тул орон сууцны үнэ савласан, нөлөөлсөн зүйл ажиглагдаагүй байна. Үл хөдлөх хөрөнгө зуучлал болон ҮСХ-ноос гаргасан мэдээллээр өнгөрсөн онтой харьцуулахад энэ онд орон сууцны үнэ 9.6 хувийн өсөлттэй гарсан. Энэ нь өнгөрсөн онуудтайгаа харьцуулахад бага хэмжээгээр өссөн үзүүлэлт гэж харж болно. Цар тахлын үед бий болсон үнийн өсөлт нь тээвэр ложистик, түүхий эд, барилгын материалын нөхцөл байдлаас шалтгаалсан.

Энэ удаа ипотекийн зээлийн санхүүжилтийг нэмсэнтэй холбоотойгоор барилгын компаниуд үнээ өсгөх нөхцөл байдал үүснэ. Гэхдээ барилгын компаниудад бид үнээ бууруул гэх шахалтыг төрөөс үзүүлж болохгүй. Тиймээс үүний зөрүү ямар акц явуулах вэ гэвэл, төр өөрөө тодорхой хэмжээний орон сууцнуудыг барьж эхэлнэ. Гэхдээ энэ нь хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх хэмжээнд биш. Өөрөөр хэлбэл, хувийн хэвшил өндөр үнэтэй орон сууц зараад байвал хажууд нь төр боломжит үнэтэй орон сууцнуудыг барина л гэсэн үг. Гэхдээ тэр нь ихэвчлэн бага дунд орлоготой иргэд рүүгээ чиглэсэн орон сууцны бүтээгдэхүүн байх юм.

Орон сууцны хөтөлбөрийг өрхийн орлогод суурилсан хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ гэсэн үг шүү дээ. Боломж бололцоотой иргэд нь өндөр дүнтэй орон сууцнуудаас худалдан авалт хийх нь нээлттэй. Харин өндөр дүнтэйгээс шалтгаалж худалдаж авах боломжгүй байгаа иргэдэд төр хямд өртөгтэй орон сууцаа санал болгох хувилбарыг саяхан өргөн барьсан орон сууцжуулалтын тухай хуулиар дэвшүүлээд байна. Зах зээлийн зарчмаараа л үнийн зохицуулалтыг оруулж өгнө гэж бодож байгаа.

-Багагүй хугацаа шаардагдах биш үү?

-Аль, аль талдаа хугацаа шаардагдана. Мөн хуулиа батлуулчихвал төрөөс тодорхой хэмжээний орон сууцнуудыг зах зээл дээрх бэлэн орон сууцыг анхны үнээр эсхүл хямд өртөгтэй орон сууцны төслүүдийг өөрсдөө хэрэгжүүлээд зах зээл дээр өрсөлдөх байдлаар явна. Гэхдээ таны хэлсэнчлэн энэ бүхэн шууд л үр дүнгээ өгөхгүй. 2-3 жилийн хугацаанд ерөнхий дүр зураг ажиглагдана. Гэхдээ урт хугацаандаа зөв голдиролдоо ороод бусад улс орнуудын жишгээр явна.

-Үнийн өсөлтийн зөрүү акц нь төр тодорхой хэмжээнд оролцох явдал аж. Тэгвэл энэ агуулгаа саяхан өргөн барьсан Үндэсний орон сууцжуулалтын тухай хуульдаа хэрхэн тусгаж өгсөн бэ?

-Хуулийн гол агуулга нь бид иргэддээ орлогод нь тохирсон орон сууцжуулах бүтээгдэхүүнийг санал болгоно. Манайд хамгийн сайн хэрэгжсэн төсөл нь ипотекийн зээлийн хөтөлбөр. Сүүлийн арван жил тогтвортой хэрэгжиж байгаа. Гэхдээ ипотекийн зээлийн хөтөлбөрт сул талууд байсан. Ингэхдээ дундаж болон дунджаас дээш орлоготой иргэд хамрагдаж байсан. ҮСХ-ноос гаргаса судалгаагаар дундаж орлого 1.6 сая төгрөг байгаа шүү дээ. Үүнээс дээш орлоготой иргэд хамрагдаж байсан гэсэн үг. Тэгвэл дунджаас доош орлоготой иргэдэд ямар бүтээгдэхүүн тохирч байна вэ гэх асуудал гарч ирнэ. Эдгээр иргэд маань түрээсийн орон сууц эсвэл түрээслээд өмчлөх хэлбэрийн орон сууцны хөтөлбөрт хамрагдах боломжтой байна. Гэхдээ талбайн хувьд 50, 60 мкв гэх мэт боломжийн том талбайтай байхгүй. Илүү бага, дунд орлоготой иргэд рүү чиглэсэн стандарт чиглэлийн орон сууцнуудыг төр захиалж бариулна гэсэн үг.

-ҮНЭЭ ӨСГӨХ БАРИЛГЫН КОМПАНИУДЫН ЭСРЭГ БАРИХ ТӨРИЙН БОДЛОГО: Үндэсний орон сууцжуулалтын тухай хууль-

Тэгвэл Засгийн газраас өргөн бариад байгаа Үндэсний орон сууцжуулалтын тухай хуульд ямар агуулгыг тусгав гэдгийг сонирхъё. Ингэхдээ манай улсад явагдаж буй орон сууцжуулах үйл ажиллагааны харилцааг энэ хуулиар зохицуулах аж.

-Иргэдийн төлбөрийн чадварт нийцсэн орон сууцны төрлийг санал болгоно-

Орон сууцжуулах үйл ажиллагаа нь өрхийн орлогоос хамаарч дараах төрөлтэй байх аж. Үүнд:

1. ипотекийн зээл олгох;

2. төрийн болон орон нутгийн өмчийн орон сууцыг иргэнд энэ хуулийн 4.6-д заасны дагуу түр хугацаагаар шилжүүлэн ашиглуулах;

3. түрээслээд өмчлөх орон сууцаар хангах. Ингэхдээ эдгээр орон сууцны бүтээгдэхүүнүүд нь иргэдийн төлбөрийн чадварт нийцсэн байхаар тусгажээ.

-Тэтгэврийн санд дахь мөнгөжүүлсэн орлого болон хуримтлал сан дахь хөрөнгөнөөсөө ашиглаж болно-

Тухайн зээлдэгчийн хүсэлтээр ипотекийн зээлийн урьдчилгаа, барьцаа хөрөнгөд дараах хөрөнгийг тооцож болох аж. Ингэхдээ Зээлийн батлан даалтын сангийн тухай хуулийн 9.1.3-т заасны дагуу гаргасан батлан даалтаас гадна тухайн иргэний тэтгэврийн нөөц санд байршуулсан даатгуулагчийн мөнгөжүүлсэн орлого болон хуримтлалын нэрийн дансанд байршуулсан мөнгөн хөрөнгөнөөс гаргаж болох байдлаар тусгажээ.

-Түрээсийн орон сууцыг дамжуулан хөлслүүлэх, түр суугч оруулахыг хориглоно-

Түрээсийн орон сууцны нийт төлбөрийн хэмжээг анхны оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, хүүгийн төлбөр, ашиглалтын зардлын нийлбэрээс багагүй байхаар тооцох аж. Ингэхдээ төлбөрийн хэмжээг жил бүр шинэчилж гэрээг байгуулахаар хуульд тусгажээ. Түүнчлэн тухайн орон сууцыг дамжуулан хөлслүүлэх, түр суугч оруулахыг хориглох бөгөөд бусад хэлбэрээр өмчлүүлэхийг хориглоно.

Харин түрээслээд өмчлөх орон сууцны тухайд, өмчлөх байрны төлбөрийн хэмжээг анхны оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, үндсэн болон хүүгийн төлбөр, ашиглалтын зардал зэргийг тооцон тогтоох аж.

-Хүүхдийн тоо, асаргаа шаардлагатай иргэний тоогоор эрэмбэлж тухайн өрхийг тэргүүн ээлжинд хамруулна-

Харин түрээсийн орон сууц, түрээслээд өмчлөх орон сууцанд хамрагдах иргэнийг сонгон шалгаруулах үйл ажиллагааг цахимаар зохион байгуулах юм. Ингэхдээ түрээсийн орон сууцанд нэг асран хамгаалагчид ногдох хүүхэд болон байнгын асаргаа шаардлагатай иргэний тоогоор нь эрэмбэлж тухайн өрхийг тэргүүн ээлжид хамруулахаар тусгажээ. Мөн түрээслээд өмчлөх орон сууцанд өрхийн орлогын түвшингээр эрэмбэлж, бага орлоготой өрхөөс нь эхлүүлэх дарааллаар хамруулна.

-Орон сууцжуулах санг бий болгож, баялгийн сангийн чөлөөт үлдэгдлээс хуваарилсан хөрөнгөөр санхүүжүүлнэ-

Энэхүү хуулийн төсөлтэй холбогдуулан шинээр бий болох сан нь "Орон сууцжуулах сан" юм. Сангийн үйл ажиллагааг корпорац зохион байгуулна.

Харин сангийн хөрөнгө гадна дараах эх үүсвэрээс бүрдэнэ.

-Монголбанкнаас шилжүүлсэн ипотекийн зээлээр баталгаажсан үнэт цаас;

-Үндэсний баялгийн сангийн төрөлжсөн сангуудын чөлөөт үлдэгдлээс хуваарилсан хөрөнгө;

-нийгмийн даатгалын сангийн чөлөөт үлдэгдлээс хуваарилсан хөрөнгө;

-хуульд заасан бусад эх үүсвэрээс бүрдэнэ.

Улсын хэмжээнд жилд дунджаар 2 мянга орчим барилга ашиглалтад ордог байна. Энэ нь нийгэмд нийлүүлэлт өндөр байгааг илтгэнэ. Харин иргэдийн тухайд эдийн засгийн хүндхэн нөхцөл байдлаас шалтгаалан байр худалдан авахаас илүүтэйгээр аль хямд басхүү төлбөрийн нөхцөл боломжийн түрээсийн байр хайх нь элбэг болсон. Энэхүү дүр зурагтай холбогдуулан авах арга хэмжээтэй одоогоор өргөн бариад буй орон сууцжуулалтын тухай хууль нь нийцэж байгаа боловч хэзээнээс зөв эзэндээ хаяглагдаж очихыг хэлж мэдэхгүй. Ялангуяа сонгуулийн дараа энэ хууль мартагдаж орхих вий гэх болгоомжлол байна.

Нөгөө талдаа ипотекийн зээлийн эх үүсвэрийг нэмсэн нь барилгын компаниудад "хонжоо" олох нэг боломж болохыг үгүйсгэхгүй. Тиймдээ ч 10 мянган иргэний ипотекийн зээлийн асуудал шийдэгдэнэ гэх сургаар орон сууцны үнэ хэдийнэ савлаад эхэлж. Харин төр үүний эсрэг авах арга хэмжээгээ бодлогын хүрээнд ярьсаар. Эдийн засагчид болоод мэргэжлийнхэн төрөөс эл шийдвэрээ гаргаж, олон нийтэд зарлахаасаа өмнө учирч болох эрсдлийг харсан уу гэдэгт анхааруулах тэмдэг тавьж байна...