Ардчилсан намын гишүүн, Хотын дарга асан Э.Бат-Үүл хорих 409 дугаар ангид хоригдож буй. Хууль хяналтын байгууллагаас түүний хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө буюу захидал харилцааг хязгаарласан учир тэрбээр үүнийг эсэргүүцэж, өлсгөлөн зарлаж байгаа гэдгийг Э.Бат-Үүлийн өмгөөлөгч А.Пүрэвдулам болон хүү Б.Чулуудай нар нь гуравдугаар сарын 23-ны өдөр хэвлэлийн хурал хийж олон нийтэд мэдээлсэн. Гэтэл ШШГЕГ-аас Э.Бат-Үүлийг огт өлсгөлөн зарлаагүй гэж мэдээлээд байгаа билээ. Эдгээр асуудалд хариулт авахаар Э.Бат-Үүлийн өмгөөлөгч А.Пүрэвдуламтай ярилцлаа.

-Таны хувьд өнгөрсөн гуравдугаар сарын 23-ны өдөр Б.Чулуудайн хамт хэвлэлийн бага хурал хийж, таны үйлчлүүлэгч Э.Бат-Үүлийг өлсгөлөн зарлаж байгааг мэдээлсэн. Гэтэл шүүхийн байгууллагаас үүнийг няцаагаад байгаа. Тэгэхээр ямар асуудал үүсээд байна вэ?

-Э.Бат-Үүл баатарын хувьд өлсгөлөн зарлах болсноо албан ёсоор өмгөөлөгчөөрөө буюу надаар дамжуулан мэдэгдсэн. Түүний хүсэлтээр гуравдугаар сарын 23-ны өдөр хэвлэлийн бага хурал хийж, түүнийг албан ёсоор өлсгөлөн зарлаж байгааг мэдээлсэн. Тухайн үед 409 дугаар ангийн хорих ангийн удирдлагуудад өлсгөлөн зарлах хүсэлтээ өгсөн. Хорих ангийн дотоод журмаар шууд өлсгөлөн зарлаж болохгүй учир эмнэлгийн үзлэг хяналтад ороод албан ёсоор мэдэгдэх ёстой байдаг. Э.Бат-Үүлийн хувьд албан ёсоор өлсгөлөн зарлахаа мэдэгдсэн.

Үүний дараа Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага, хорих 409 дугаар ангийн удирдлагууд болоод прокурорын байгууллагууд худлаа мэдээллүүдийг цацаж эхэлсэн. Тухайлбал, Э.Бат-Үүл баатарын хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг хаагаагүй гэж мэдэгдсэн гэх мэт илт худал зүйлүүдийг ярьж эхэлсэн.

Гэтэл энэ хүнийг хорьсон цагаасаа эхлэн түүний хэвлэн нийтлэх эрх буюу захидал харилцааг удаа дараа хаасан. Үүний шалтгааныг тодруулахаар прокурортой биечлэн уулзах хүсэлтийг удаа дараа тавьсан. Гэвч ямар нэг тайлбар хариу өгч уулзаагүй байж хэвлэл мэдээллээр ийм зүйл болоогүй гэж байгаа нь туйлын харамсалтай байна. Э.Бат-Үүлийн хоригдож буй хорих 409 дугаар анги бол дамжин өнгөрөх хорих анги. Энэ дамжин өнгөрөх хорих ангид шүүхийн эцсийн шийдвэр гараагүй буюу гэм буруу нь эцэслэн тогтоогдоогүй хүмүүс хоригддог. Эдгээр хүмүүсийн хэвлэн нийтлэх буюу захидал харилцааны эрхийг хязгаарлах ёсгүй гэдгийг өмгөөлөгчийн зүгээс удаа дараа хэлсэн. Олон улсын гэрээ конвенцоор хүлээн зөвшөөрдөг салгаж үл болох эрхийг нь хязгаарлаж байгаад туйлын эгдүүцэж байгаа.

Энэ хүн өөрийг нь суллахыг шаардаж өлсгөлөн зарлаагүй. Жам ёсныхоо эрхийг шаардаж өлсгөлөн зарлахаас өөр аргагүйд хүрч байна. Хамгийн ноцтой асуудал нь Монгол Улс бол ардчилсан, эрх чөлөөт, тусгаар тогтносон улс. Гэтэл дайны талаар үзэл бодлоо илэрхийлсний төлөө хэвлэн нийтлэх эрхийг нь хязгаарлаж байгаа нь Путиний гар хөл шиг байгааг эсэргүүцэж өлсгөлөн зарлахаа мэдэгдсэн. Хэвлэлийн бага хурал хийсний дараа прокурорын зүгээс хүүрүүгээ бичсэн захидал, нийтлэлүүдийг нь албан бусаар шуудангаар явуулсан байсан. Гэхдээ албан ёсоор эрхийг нь сэргээсэн гэж мэдэгдээгүй. Дахиж хэвлэн нийтлэх эрхийг нь хаахгүй гэх баталгаа байхгүй.

-Өнгөрсөн баасан гарагт та өөрийн биеэр Э.Бат-Үүлийн хоригдож буй 409 дугаар анги руу очиж уулзсан гэсэн. Ямар асуудлаар уулзав. Нөхцөл байдал болоод биеийн байдал нь ямар байсан бэ?

-Баасан гарагт өмгөөлөгч надаар дамжуулан Европын холбоо, АНУ, Канад, Япон, БНСУ-ын эрх баригчдад хандан уриалга хүргүүлсэн.

Уриалгад, Путиний түрэмгийллээс болж Монгол Улсын эдийн засаг маш хүнд байдалд орлоо. Монголын ард түмэн Путинийг эсэргүүцэж, Украиныг өмөөрч байгаа. Иймд ардчиллыг дэмждэг та бүхэн Ардчилсан Монгол Улсыг бүх талаас дэмжих хэрэгтэй байна. Манай ард түмэн ардчиллынхаа талд тууштай зогсоно. Мөн манай ард түмэнд виз олголтоо хөнгөлж өгөөч гэж уриалж байна. Эдийн засгийн хүндрэлийн үед энэ нь маш их ач холбогдолтой. Та бүхнийг Монголын ард түмнийг тууштай дэмжихийг уриалж байна.

Миний бие өмгөөлөгчийн зүгээс энэхүү уриалга мэдэгдлийг холбогдох байгууллагуудынх нь Монгол дах төлөөлөгчийн газарт хүргүүлж ажиллана. Э.Бат-Үүл гэдэг хүн өөрийгөө бодож энэ алхмуудыг хийгээгүй гэдгийг олон нийт ойлгоосой гэж хүсэж байна.

Харин хорих ангийн нөхцөл байдалд ямар нэг гомдол санал байхгүй. Биеийн байдал хэвийн гэж үзэж байгаа. Өмгөөлөгч миний хувьд Э.Бат-Үүлийг залуу хүн биш учир хэвийн гэж тодорхойлох учир дутагдалтай санагдаж байна.

-Шүүхийн процесс нь ямар шатандаа явж байгаа вэ. Давж заалдах шатны шүүх хурал нь хэзээ болох вэ?

-Давж заалдах шатны шүүх хурал нь өнөөдөр /2022.04.04/ болохоор товлогдсон байгаа. Эхний шүүх хурал 9 хоногийн турш хаалттай байдлаар үргэлжилсэн. Бидний зүгээс одоо нэг л зүйлийг хүсэж байгаа. Хүмүүсийн мэдэх эрхийг нь хүндэтгээд энэ давж заалдах шатны шүүх хурлыг нээлттэй явуулах юм. Шүүхийн зүгээс шүүх хурлыг нээлттэй зарлаж, биечлэн оролцох хүсэлтийг нь хангаж, шударгаар шийднэ гэдэгт өмгөөлөгч миний хувьд найдлага тавьж байгаа.

-Э.Бат-Үүлд холбогдох хэрэгт өмгөөлөгчийн зүгээс ямар байр суурьтай байна вэ?

-Шүүхийн эцсийн шийдвэр гараагүй учир хэргийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх боломжгүй. Олон нийтийн мэдэх эрхийг хүндэтгэх үүднээс хэлэхэд энэ хүнийг өөртөө давуу бий болгож, албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэх үндэслэлээр анхан шатны шүүхээс 4 жилийн ял оноосон. Гэтэл ямар ч ийм зүйл болоогүй. Э.Бат-Үүлийг хүү Б.Чулуудайдаа тендер олгосон гэж үзээд байгаа. Гэвч тэрхүү хотын дахин төлөвлөлтийн тендер нь Э.Бат-Үүлтэй ямар ч хамааралгүй. Учир нь тэрхүү тендерийг шалгаруулсан төслийн удирдах хороо нь НИТХ-ын хуралтай олонхоор шийдвэр гаргадаг байгууллага байдаг. Энэ хэсэгт Э.Бат-Үүл байдаггүй. Тухайн төслийн тендерийн сонгон шалгаруулалтад маш олон компани өрсөлдсөнөөс хамгийн өндөр үзүүлэлт авснаар Б.Чулуудайн компани шалгарсан.

Үүний дараагаар Э.Бат-Үүл "Миний хүүгийн компани шалгарсан байна. Тиймээс болиулж өгөөч" гэж тухайн тендерийн төслийн удирдах хороо болоод санал өгсөн иргэдтэй нь хүртэл уулзсан байдаг. Гэтэл төслийн удирдах хороо болон, иргэдээс энэ нь тантай ямар ч хамааралгүй, таны хүүгийн компани байх нь хамаагүй гэсэн хариултыг өгсөн. Тухайн үед иргэдтэй уулзаад болиулах гээд явж байсан бичлэг нь хүртэл одоо ч архивд байгаа. Тиймээс энэ хүнд ямар ч хамааралгүй асуудлаар нь хэрэг тохсон. Миний зүгээс үүнд улс төрийн ямар нэг нөлөө орсон гэж харах бүрэн бодитой нөхцөл байдал үүссэн байгаа.

Нийгмийн сэтгэл зүйд тухайн хүнийг харлуулж байгаад ял оноодог хонгилын шүүх хурлын технологи сүүлийн үед их хэрэгжих болсон. Энэ бол зөвхөн Э.Бат-Үүл гэдэг хүн дээр бус олон хүнд тохиолдсон. Жишээлбэл, Ерөнхий сайд асан Энхсайханыг эрүүгийн хүнд гэмт хэрэг хийсэн мэтээр олон нийтэд ойлгуулсан. Гэтэл бодит байдал дээр маш өөр зүйлээр хорих ял өгч байсан.